วิธีสังเกตและแก้พิษจากการกินเห็ด ด้วยภูมิปัญญาชาวบ้าน

กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก แนะนำวิธีสังเกตเห็ดพิษที่ควรหลีกเลี่ยง พร้อมวิธีแก้พิษเบื้องต้นด้วยภูมิปัญญาชาวบ้าน

นายแพทย์เทวัญ  ธานีรัตน์ รองอธิบดีกรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก กล่าวว่า  ประโยชน์ของเห็ดมีสรรพคุณที่น่าสนใจหลากหลาย เนื่องจากมีไฟเบอร์สูงและไม่มีคอเลสเตอรอล จึงเป็นผลิตภัณฑ์ที่ดีที่ควรนำมาใช้ปรุงเป็นอาหารเพื่อควบคุมระดับคอเลสเตอรอล  ส่วนคนที่รับประทานอาหารมังสวิรัต เห็ดบางชนิดมีวิตามินบีและวิตามินดีสูง จึงเหมาะใช้แทนเนื้อสัตว์

ทางด้านศาสตร์การแพทย์แผนไทย เห็ดมีข้อบ่งชี้ว่ามีฤทธิ์เย็น มีสรรพคุณทางยาคือแก้ไข้ แก้ช้ำใน บำรุงร่างกาย และช่วยเจริญอาหาร และมีเห็ดป่าที่ประชาชนทั่วไปรู้จักและนิยมนำมารับประทาน ซึ่งมีสรรพคุณทางยาที่น่าสนใจ เช่น เห็ดเผาะ หรือ เห็ดถอบที่มีรสเย็น หวาน ช่วยบำรุงร่างกาย แก้ช้ำใน เห็ดระโงก ช่วยบำรุงร่างกาย เห็ดตับเต่า ช่วยดับพิษร้อนในร่างกาย เห็ดโคน บำรุงร่างกาย   บำรุงกำลัง  ด้วยคุณค่าเหล่านี้เห็ดจึงเป็นพืชที่มีคุณค่าทางโภชนา และเชื่อว่าสามารถสร้างรายได้ในวงการอาหารสุขภาพได้อย่างต่อเนื่อง

แต่ด้วยเห็ดในประเทศไทยที่มีหลากหลายจึงพบว่าประชาชนบางส่วนมีการนำเห็ดพิษมารับประทาน โดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์ ดังนั้นภูมิปัญญาชาวบ้าน มักมีจุดสังเกตเบื้องต้นว่า เห็ดพิษส่วนใหญ่เจริญงอกงามในป่า  ก้านสูง  ลําต้นโป่งพองออกโดยเฉพาะที่ฐานกับที่วงแหวนเห็นชัดเจน สีผิวของหมวกมีได้หลายสี เช่น สีมะนาว ถึงสีส้ม สีขาวถึงสีเหลือง  ผิวของหมวกเห็ดส่วนมากมีเยื่อหุ้มดอกเห็ดเหลืออยู่ในลักษณะที่ดึงออกได้ หรือเป็นสะเก็ดติดอยู่  ครีบแยกออกจากกันชัดเจน มักมีสีขาว บางชนิดสีแดงหรือสีเขียวอมเหลือง สปอร์ใหญ่มีสีขาวหรือสีอ่อน มีลักษณะใส ๆ รูปไข่กว้าง

เห็ดบางชนิดก็มีพิษร้ายแรง สามารถทําลายเซลล์ของตับ ไต ระบบทางเดินอาหาร ระบบเลือด ระบบหายใจ ระบบสมอง และทำให้เกิดอันตราย ถึงแก่ความตายได้ อาการที่แสดงหลังจากได้รับสารพิษคือ คลื่นไส้อาเจียน ถ่ายเหลว ท้องร่วง ความรุนแรงขึ้นกับเพศ อายุ และปริมาณในการรับประทาน การนำเห็ดไปต้มให้สุกก่อนรับประทาน ก็ยังไม่มีความปลอดภัยร้อยเปอร์เซ็นต์ เพราะว่าเห็ดบางชนิด เช่นเห็ดระโงกหิน หรือเห็ดไข่ตายซาก (ฮาก) (Amanita verna  และ Amanita virosa ) ซึ่งมีสารพิษในกลุ่ม cyclopeptide จะทนความร้อนได้ดี การนำเห็ดไปต้มก็ไม่สามารถทำให้สารพิษนี้สลายไปได้

“การรับประทานเห็ดก็ต้องสังเกตให้ดีว่าเห็ดมีพิษ หรือเห็ดนั้นรับประทานได้  หากเผลอรับประทานเห็ดพิษ การปฐมพยาบาลเบื้องต้น เตรียมน้ำอุ่นผสมผงถ่าน activated charcoal แล้วดื่ม 2 แก้ว โดยแก้วแรกให้ล้วงคอให้อาเจียนออกมาเสียก่อนแล้วจึงดื่มแก้วที่ 2 แล้วล้วงคอให้อาเจียนออกมาอีกครั้ง หรือภูมิปัญญาท้องถิ่นมีการใช้สมุนไพร 2 ตัวในการถอนพิษต่าง ๆ คือ ใบย่านาง และ รางจืด ซึ่งหากเป็นใบย่านาง สามารถนำรากมาล้างให้สะอาดแล้วโขลกละเอียดผสมนํ้าเปล่า จากนั้นก็กรองกากใยออก แล้วดื่มนํ้าที่เหลือซึ่งวิธีนี้จะช่วยทำให้อาเจียนออกมา ส่วนรางจืดให้นำใบล้างให้สะอาด ต้มกับนํ้าด้วยไฟปานกลาง แล้วดื่มเพื่อลดการดูดซึมสารพิษเข้าไปก็สามารถล้างพิษเห็ดเบื้องต้นได้แต่ต้องรีบส่งแพทย์ทันที พร้อมตัวอย่างเห็ดพิษหากยังเหลืออยู่ ข้อห้ามที่สำคัญอีกอย่างหนึ่ง คือ ไม่ดื่มแอลกอฮอล์หลังจากบริโภคเห็ดป่าโดยเด็ดขาด เพราะมีผลต่อระบบประสาท อาจทำให้พิษกระจายรวดเร็วขึ้น ถึงขั้นหมดสติและเสียชีวิตได้” นายแพทย์เทวัญ กล่าวทิ้งท้าย