จะเป็นไปได้มั๊ยถ้าไทยจะมีห้องปฏิบัติการคุณภาพมากกว่าหมื่นแห่งใน10 ปี

กรมวิทย์ฯบริการ มุ่งมั่นส่งเสริมห้องปฏิบัติการคุณภาพ  ไทยควรมีไม่น้อยกว่า 10,000 แห่งภายในใน10 ปี

ดร.พจมาน ท่าจีน  รองอธิบดีรักษาราชการแทนอธิบดีกรมวิทยาศาสตร์บริการ (วศ.) กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม(อว.) เปิดเผยว่า ปัจจุบันกรมวิทย์ฯ บริการ ได้ปรับบทบาทและภารกิจให้สอดคล้องกับบริบทโลกที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว มุ่งเน้นสนับสนุนการพัฒนาเครือข่ายห้องปฏิบัติการให้มีคุณภาพ ได้มาตรฐานเป็นที่ยอมรับทั้งในระดับประเทศและระดับสากลเพื่อรองรับการเติบโตของการแข่งขันในภาคธุรกิจและคุ้มครองความปลอดภัยของผู้บริโภค ซึ่งหากห้องปฏิบัติการขาดคุณภาพ ผลการวัดไม่ถูกต้องจะกระทบต่อคุณภาพของสินค้า

ทั้งนี้ กรมวิทย์ฯ บริการ พยายามส่งเสริมให้เกิดห้องปฏิบัติการที่มีคุณภาพของประเทศไทย  ซึ่งปัจจุบันควรจะต้องมีถึง 10,000 แห่ง แต่ปัจจุบันประเทศไทยมีประมาณ  1,000 แห่งเท่านั้น

แต่ละปีจะมีห้องปฏิบัติการก่อตั้งขึ้นใหม่ ประมาณ     10-20 แห่ง ซึ่งการเติบโตในลักษณะดังกล่าวหากปล่อยให้ผู้ประกอบการทั้งภาครัฐและเอกชนเติบโตกันเอง อาจจะไม่ทันต่อสถานการณ์ ดังนั้นจึงจำเป็นต้องมีหน่วยงานต่าง ๆ เข้าไปส่งเสริมและพัฒนาศักยภาพของห้องปฏิบัติการ เพื่อทำให้เกิดการเติบโตอย่างก้าวกระโดด

ดร.พจมาน กล่าวว่า ที่ผ่านมากรมวิทย์ฯ บริการ มีกลไกหลาย ๆ ด้านในการส่งเสริมศักยภาพห้องปฏิบัติการ ทั้งการจัดฝึกอบรม ให้ความรู้ บริการสอบเทียบเครื่องมือวัด  เป็นที่ปรึกษา ตั้งเครือข่ายห้องปฏิบัติการในประเทศ บริการตรวจสอบความสามารถ  หรือทดสอบความชำนาญห้องปฏิบัติการ และมีการรับรองคุณภาพของห้องปฏิบัติการ ทั้งมาตรฐานการยอมรับความสามารถห้องปฏิบัติการทดสอบของกรมวิทยาศาสตร์บริการ (DSS Recognized Laboratory) และการรับรองความสามารถของห้องปฏิบัติการตามมาตรฐาน ISO/IEC 17025 ซึ่งเป็นมาตรฐานสากลการรับรองเหล่านี้สามารถนำไปใช้ยืนยันความสามารถของห้องปฏิบัติการกับหน่วยงานกำกับดูแลในด้านต่าง ๆ เช่น สำนักงานมาตรฐานอาหารและเกษตรแห่งชาติ(มกอช.) หรือสำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม (สมอ.)

“ หากประเทศไทยต้องการเพิ่มห้องปฏิบัติการคุณภาพอย่างก้าวกระโดด เพื่อให้มีถึง 10,000 แห่ง จะต้องใช้เวลาเกือบ 10 ปี  ซึ่งการจะเพิ่มขึ้นถึงปีละ 1,000  แห่งนั้นกลไกการส่งเสริมปกติอาจจะไม่เพียงพอ  จึงอยากจะผลักดันกฎหมายเกี่ยวกับการส่งเสริมคุณภาพห้องปฏิบัติการ ซึ่งขณะนี้อยู่ระหว่างการจัดทำร่างพระราชบัญญัติที่เกี่ยวข้อง และการจัดตั้งกองทุนเพื่อขับเคลื่อนการส่งเสริมให้เกิดห้องปฏิบัติการมาตรฐานได้อย่างรวดเร็ว ตอบโจทย์ปัญหาข้อจำกัดของงบประมาณภาครัฐที่ขณะนี้สามารถสนับสนุนห้องปฏิบัติการได้เพียงปีละ10-20 แห่งเท่านั้น ”

ดร.พจมาน กล่าวอีกว่า  ความท้าทายของห้องปฏิบัติการในประเทศไทยในขณะนี้ คือ ความต้องการด้านการตรวจสอบมาตรฐานคุณภาพสินค้าที่มีมากขึ้น  โดยเฉพาะด้านการส่งออก ซึ่งจำเป็นต้องติดอาวุธให้กับคุณภาพสินค้าของประเทศไทย หากไม่ได้คุณภาพ และเป็นมาตรฐานที่ต่างประเทศยอมรับ จะไม่สามารถแข่งขันในตลาดโลกได้ ขณะเดียวกันตลาดในประเทศจะเป็นเรื่องความปลอดภัยของผู้บริโภค มีการสุ่มตรวจมาตรฐานของสินค้าต่าง ๆ  ซึ่งจำเป็นต้องใช้กลไกของห้องปฏิบัติการ โดยเมื่อเร็ว ๆ นี้ กรมวิทย์ฯบริการ ได้ลงนามความร่วมมือกับสำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม (สมอ.) เพื่อที่จะช่วยกันส่งเสริมและพัฒนาเครือข่ายหน่วยตรวจสอบผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมของประเทศให้มากขึ้น  

เพื่อให้ความรู้ทางวิชาการ กรมวิทยาศาสตร์บริการ โดยศูนย์ทดสอบความชำนาญห้องปฏิบัติการ สถาบันพัฒนามาตรฐานและตรวจสอบรับรอง ได้จัดสัมมนา เรื่อง “แนวทางการจัดทำความใช้ได้ของการวัดเพื่อส่งเสริมศักยภาพห้องปฏิบัติการ” ขึ้น เมื่อวันที่ 15 สิงหาคม 2568 ภายในงาน “ อว.แฟร์ 2568”  โดยมีเจ้าหน้าที่จากห้องปฏิบัติการทั่วประเทศ     เข้าร่วมกว่า 200 คน การสัมมนาฯ ดังกล่าวเป็นการให้ความรู้ทางวิชาการ อ้างอิงตามมาตรฐาน ISO/ IEC 17025 และสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับเอกสาร “ความใช้ได้ของการวัด”  ที่กรมวิทย์ ฯ บริการ จัดทำขึ้น โดยมีประเด็นสำคัญคือ “ 7 ขั้นตอนเพื่อนำไปสู่ความใช้ได้ของการวัด”พร้อมยกตัวอย่างการใช้งานให้เจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้องเข้าใจและเชื่อมั่นในระบบการวัด สามารถควบคุมกระบวนการวัดเพื่อให้นำไปสู่ความใช้ได้ของผลการวัด และทำให้ลูกค้ามั่นใจถึงความถูกต้องของผลการวัดที่ได้จากห้องปฏิบัติการ