ทำไมเนบิวลาดาวเคราะห์นี้จึงมีปีกเหมือนผีเสื้อ?

จะไปกับแสงสี กับปีกที่สวย ๆ ทำไมเนบิวลานี้จึงมีปีกเหมือนผีเสื้อ?

เพจ ของสถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ  https://www.facebook.com/NARITpage?  ได้เผยแพร่ ข้อมูลและภาพ เกี่ยวกับ  NGC 6302 หรือ “เนบิวลาผีเสื้อ” เป็นเนบิวลาดาวเคราะห์ที่อยู่ในกลุ่มดาวแมงป่อง (Scorpius) ห่างจากโลกประมาณ 2,500 – 3,800 ปีแสง เมื่อสังเกตในช่วงคลื่นอินฟราเรดใกล้ (near-infrared) จะพบแถบแก๊สคล้ายรูปตัว “S” (บริเวณพื้นที่สีส้มจากซ้ายล่างไปยังขวาบน) เป็นไอออนของเหล็ก คาดว่าเคยเป็นจานล้อมรอบดาวฤกษ์มาก่อน แล้วถูกเป่าให้กระเด็นออกจากดาวฤกษ์ จึงแพร่กระจายออกไปในทิศทางที่แตกต่างจากมวลสารโดยรอบ นอกจากนี้ บริเวณที่เป็นปีกของผีเสื้อมีอุณหภูมิสูงกว่า 20,000 องศาเซลเซียส และเคลื่อนที่ไปในอวกาศเร็วกว่า 960,000 กิโลเมตรต่อชั่วโมง

เนบิวลาดาวเคราะห์ (Planetary Nebula) คือ จุดจบของดาวฤกษ์มวลปานกลาง เมื่อการเผาไหม้ไฮโดรเจนที่ขับเคลื่อนปฏิกิริยานิวเคลียร์ฟิวชันหยุดลง แกนกลางของดาวฤกษ์จะเสียเสถียรภาพและยุบตัวลงเข้าหาศูนย์กลาง แต่แรงยุบตัวยังไม่มากพอที่จะเอาชนะแรงดันดีเจนเนอเรซีของอิเล็กตรอน (electron degeneracy pressure) ทำให้การยุบตัวหยุดลง กลายเป็น “ดาวแคระขาว” ในขณะเดียวกันเปลือกนอกและมวลสารของดาวจะหลุดออกและขยายตัวไปในอวกาศกลายเป็น “เนบิวลาดาวเคราะห์”

เนบิวลาดาวเคราะห์ส่วนใหญ่มีรูปร่างเป็นวงกลม เกิดจากดาวฤกษ์ในสภาพดาวยักษ์แดงที่ค่อย ๆ สูญเสียมวลสารออกสู่อวกาศ แต่ก็มีบางเนบิวลาที่มีรูปร่างต่างออกไป เช่น เนบิวลา MyCn 18 ที่มีรูปร่างคล้ายนาฬิกาทราย หรือ NGC 6302 แห่งนี้ที่มีรูปร่างคล้ายปีกผีเสื้อ ซึ่งที่ใจกลางเนบิวลาจะต้องมีแหล่งกำเนิดพลังงานอันมหาศาล จนทำให้สามารถปัดเป่ามวลสารออกมาเป็นโครงสร้างที่ซับซ้อนเช่นนี้ได้ ทั้งนี้นักดาราศาสตร์ก็ยังไม่สามารถยืนยันได้ว่าเกิดจากกระบวนการใด เพราะดาวยักษ์แดงทั่วไปก็ไม่น่าจะมีพลังงานสูงเพียงพอให้เกิดกระบวนการเช่นนี้ได้ นักดาราศาสตร์จึงคาดการณ์ว่า อาจมีดาวฤกษ์อีกดวงหนึ่งที่ซุกซ่อนอยู่ภายในใจกลางเนบิวลา โดยแรงโน้มถ่วงและลมจากดาวฤกษ์ที่มากกว่าหนึ่งดวงอาจทำให้เกิดโครงสร้างที่ซับซ้อนเช่นนี้ได้

ขอบคุณ https://www.facebook.com/NARITpage?

เรียบเรียง : ธนกร อังค์วัฒนะ – เจ้าหน้าที่สารสนเทศดาราศาสตร์ สดร.

อ้างอิง : https://www.universetoday.com/159650/why-does-the-butterfly-nebula-look-like-this/